منظور از عناصر ماکرو و میکرو در کودها چیست؟

عناصر ماکرو (پر مصرف) و عناصر میکرو (کم مصرف) در گیاهان

گیاهان نیز مانند انسان نیازهای اساسی دارند که باید برآورده شوند. گیاهان به یک منبع ثابت از عناصر ماکرو و میکرو یا ریز مغذی نیاز دارند. تفاوت بین این دو بسیار ساده است. عناصر ماکرو در مقادیر بیشتری نسبت به عناصر ریز مغذی مورد نیاز هستند. نامگذاری عناصر ماکرو و میکرو یا ریز مغذی به این معنی نیست که ماکروها مهمتر از ریز مغذی ها هستند بلکه نامگذاری آن ها به این دلیل است که عناصر پر مصرف باید بیشتر از عناصر میکرو یا ریز مغذی در خاک وجود داشته باشند. عناصر ماکرو و میکرو یا ریز مغذی برای رشد و نمو گیاه ضروری هستند اما عناصر میکرو یا ریز مغذی ها در مقادیر کمی مورد نیاز هستند.

عناصر ماکرو یا پر مصرف اولیه عبارتند از نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) و عناصر ماکرو یا پر مصرف ثانویه نیز شامل منیزیم (Mg)، کلسیم (Ca) و گوگرد (S) هستند. عناصر میکرو یا ریز مغذی یا کم مصرف نیز عبارتند از آهن (Fe)، منگنز (Mn)، روی (Zn)، بور (B)، مس (Cu)، مولیبدن (Mo) و سیلیکون (Si).

جدول عناصر ماکرو و میکروی مورد نیاز گیاهان

به عناصری که گیاهان در مقادیر زیاد به آن ها نیاز دارند عناصر ماکرو یا پر مصرف گفته می شود. این عناصر به طور طبیعی در خاک وجود دارند اما فرم قابل جذب آن ها در خاک به ندرت یافت می شود.

عناصر ماکروی اولیه عبارتند از نیتروژن (تشکیل سلول)، فسفر (متابولیسم کربوهیدرات ها) و پتاسیم (توسعه ساختارهای تولیدمثلی). عناصر میکرو در مقادیر بسیار کم مورد نیاز گیاه هستند.

کلسیم یکی از عناصر ماکرو یا پر مصرف ثانویه است که در گیاهان نقش ضروری ایفا می کند و جزو عناصری است که حرکت کندی در گیاهان دارد.

منیزیم جزو عناصر ماکروی ثانویه است که سبب افزایش سوخت و ساز هیدروکربن ها شده و در جذب و انتقال فسفر نیز نقش دارد. از علائم کمبود منیزیم در گیاهان می توان به رنگ پریدگی برگ های مسن اشاره نمود.

گوگرد جزو عناصر ماکروی ثانویه است که در ساختمان برخی از اسیدهای آمینه وجود دارد و در تشکیل کلروفیل و تولید روغن در دانه های روغنی دخیل است.

بسیاری از ریز مغذی ها برای فعالیت مناسب و موثر آنزیم ها در گیاهان در حال رشد و توسعه ضروری هستند. به عنوان مثال، حبوبات برای تثبیت نیتروژن به مولیبدن نیاز دارند. منگنز نیز برای تولید رنگدانه در گیاهان نقش مهمی را ایفا می کند.

قابل ذکر است که گیاهان برای رشد بهینه، شادابی، سرسبزی و سلامتی خود به عناصر ماکرو و میکرو نیاز دارند. توجه داشته باشید که مقادیر زیادی از ریز مغذی ها نظیر بور یا مس می تواند به گیاهان آسیب جدی زده یا حتی آن ها را از بین ببرد.

عنصر روی جزو ریز مغذی هایی است که در تنظیم مراحل رشدی، افزایش مقاومت گیاه و فعال سازی آنزیم ها نقش مهمی را ایفا می کند.

بور جزو عناصر میکرو یا ریز مغذی است که در مصرف کلسیم موثر است، سبب انسجام غشای سلولی می شود و همچنین تنظیم کننده مراحل رشد و نمو گیاه نیز هست. از علائم کمبود بور در گیاهان می توان به مشاهده ترک های ریز روی شاخه و دمبرگ های گیاه و اختلال در توسعه بافت های مریستمی اشاره کرد.

مولیبدن جزو ریز مغذی هاست و سبب افزایش مقاومت گیاه شده و در تثبیت نیتروژن نیز دخیل است. از علائم کمبود مولیبدن در گیاه می توان به رنگ پریدگی شاخه و برگ (به ویژه برگ های مسن) و بدشکلی شاخه و دمبرگ اشاره کرد.

مس جزو عناصر میکرو است که در فعالیت آنزیم ها دخیل است و علائم کمبود آن شامل سبز ماندن رگبرگ ها و زرد شدن فواصل آن ها می باشد.

عناصری که گیاهان به مقدار زیادی نیاز دارند عبارتند از نیتروژن، فسفر و پتاسیم که در کودهای NPK وجود دارند. در کودهای NPK عناصر موجود در آن به صورت درصد نوشته می شود برای مثال کود NPK (12-12-36) دارای ۱۲ درصد نیتروژن، ۱۲ درصد فسفر و ۳۶ درصد پتاسیم است.

لازم به ذکر است که گیاهان برای سالم ماندن و رشد بهینه به مقادیر ثابتی از عناصر ماکرو و ریز مغذی ها نیاز دارند. کمبود هر یک از این مواد مغذی می تواند به طور قابل توجهی بر سلامت و طول عمر گیاه تأثیر بگذارد.

در حالت کلی، ایجاد محیطی متعادل به لحاظ تغذیه ای (کودی) برای گیاهان می تواند به رشد بهینه، شادابی، سرسبزی و مقاومت آن ها در مقابل آفات و بیماری ها، کمک کند زیرا همانطور که می دانید آفات و بیماری ها به گیاهان ضعیف تر زودتر حمله می کنند.

لازم به ذکر است که باید از کودها در حد نیاز استفاده کرد و از کوددهی بیش از حد اجتناب نمود زیرا بسیاری از کودهای تجاری حاوی نیتروژن محلول هستند که در اثر استفاده نامناسب به آسانی از خاک عبور کرده و وارد آب راه ها می گردند. در حالیکه فسفر در مقابل شسته شدن مقاوم است اما در صورت مصرف بیش از حد می تواند سبب فرسایش خاک شده و وارد آب راه ها گردد.

ذکر این نکته نیز ضروری است که مصرف بیش از حد کودها منجر به شوری خاک و عدم جذب عناصر مورد نیاز گیاه می شود. بنابراین، مصرف بهینه کود معادل بهترین عملکرد گیاه است.